Kars’ın zengin florası, et, süt, bal gibi temel ürünlerin doğal olarak lezzetli olmasının başlıca nedeni. Doğu Ekspresi’nden sonra Kars’ı en fazla “Kaz, Kaşar, Piti, Hangel” gibi lezzetler tanıtıyor. Kış ve kültür turizminin yanında yerel gastronominin turizme etkisi çok büyük.
Kars’ın zengin florası, et, süt, bal gibi temel ürünlerin doğal olarak lezzetli olmasının başlıca nedeni. Doğu Ekspresi’nden sonra Kars’ı en fazla “Kaz, Kaşar, Piti, Hangel” gibi lezzetler tanıtıyor. Kış ve kültür turizminin yanında yerel gastronominin turizme etkisi çok büyük.
Kars; sahip olduğu değerleriyle kış, doğa ve kültür turizminin yanı sıra iklimi, zengin flora ve fauna yapısı ile ilgi çekiyor. Farklı değerlerin bir arada bulunduğu ender kentlerden olan Kars, özellikle son yıllarda Türkiye’nin en önemli turizm şehirlerinden birisi haline geldi.
Kars’ın tanıtımında en büyük rolü üstlenen Doğu Ekspresi ile birlikte yıllık 200 binden fazla turist popüler olan yerleri görmek ve deneyimlemek için geliyorlar. Çıldır Gölü’nde atlı kızak ve Eskimo usulü sarı sazan avlama, Sarıkamış Kayak Merkezi’nde kayak, Kars’ta bulunan tarihi Baltık mimarisi binaların arasında romantik bir gezinti, Ani Örenyeri’nde yaşamış medeniyetlerin izini sürmek ve yöresel lezzetler eşliğinde Kafkas dansları izlemek gibi...
Türkiye’nin en soğuk bölgelerinden biri olan Kars, yaz mevsiminin de serin geçmesi nedeniyle turizmde ilgi görüyor. Serin yaz günlerinin insan bünyesindeki pozitif etkileri sebebiyle Kars, önemli ölçüde klima turistik potansiyel gösteriyor ve bir kaçış noktası oluyor.
Doğu Ekspresi’nden sonra Kars’ı en fazla tanıtan olgu “Kaz, Kaşar, Piti, Hangel” gibi lezzetler. Kış ve kültür turizminin yanında yerel gastronominin turizme etkisi çok büyük.
Kafkaslar ve Anadolu arasında bir köprü olması nedeniyle Kars’ta, geçmişten günümüze birçok medeniyet yaşamaya devam ediyor. Türk, Rus, Gürcü, Fars gibi birçok medeniyetin oluşturduğu bu kültürel mozaik Kars’ın hem yaşayışına hem de yemeklerine etki ediyor.
Coğrafi işaretli Kars kaşarı, kaz eti, balı, ketesi ve Kağızman elmasının yanı sıra Piti, Hangel, Evelik aşı, Umaç helvası, Revan köfte, Piroşki (Rus böreği) gibi ürünleri tatmak için gastronomi meraklıları ağırlanıyor.
Kafkas Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre de Kars’a gelen turistlerin yüzde 84’ü mutfağı için geliyor.
Özellikle kuru üzüm ve kuru kayısı, et yemeklerinin soslarına veya iç harçlarına eklenerek tat dengesini
sağlıyor.
11 çeşit kaz ile yapılan yemekler, 14 çeşit çorbalar–aşlar, 15 çeşit yahniler, 12 çeşit hamur işleri, 6 çeşit tandır yemekleri, 8 çeşit pilavlar, 9 çeşit ot kavurmaları ve 21 çeşit tatlı ve reçeller olmak üzere Kars, toplamda 120’den fazla yöresel yemek çeşidine sahip.
Kars’ın kadınları ve kaz
Kaz, bölgede kırsaldaki kadınlar tarafından beslendiği ve gelirlerini onlar elde ettiği için hem turizme hem de sosyal kalkınmaya etki ediyor. Kasım-Aralık aylarında kesilerek güneş ve ayazın ortaklaşa kuruttuğu kaz, antik buğdaylardan biri olan ve sadece Kars-Ardahan bölgesinde yetişen Kavılca’nın bulguru ile birlikte bizlerde misafire hazırlanacak en iyi yemek...
Kuru meyveler
Kars yemeklerinin kendine özgü karakteristik özellikleri arasında kuru meyvelerin kullanımı önemli bir yer tutuyor. Özellikle kuru üzüm, kuru kayısı ve kuru incir gibi kuru meyveler, Kars mutfağının lezzetini ve çeşitliliğini artırmak için sıkça kullanılıyor.
Kars bölgesinin narenciye yetiştirmeye uygun olmaması veya bu ürünlerin pazarlamasında zorluklar yaşanması, kuru meyvelerin tercih edilme sebeplerinden biri. Kuru meyveler, tatlılık ve asidik özellikleriyle yemeklere doğal bir tat ve aroma katarken, narenciye ürünlerinin yerini alıyor.
Kağızman, Kars’ın önemli bir ilçesi ve bölgedeki tarımsal üretimin merkezlerinden biri. Bu bölgenin zengin toprakları, kuru meyvelerin yetişmesine ve bol miktarda üretilmesine olanak sağlıyor. Bu da Kars mutfağında kuru meyvelerin yaygın olarak kullanılmasını destekliyor.
Kuru meyveler, özellikle pilav tariflerinde sıkça kullanılıyor. Pilavın içine eklenen kuru meyveler, pirincin pişme sürecinde suyunu emiyor ve pilava tatlılık katıyor. Bu, Kars pilavlarının karakteristik özelliklerinden biri..
Kuru meyveler, et yemeklerine de lezzet katmak için kullanılıyor.. Kuru meyveler, et yemeklerine de lezzet katmak için kullanılıyor.
Özellikle kuru üzüm ve kuru kayısı, et yemeklerinin soslarına veya iç harçlarına eklenerek tat dengesini sağlıyor.
Neden baharatlar az?
Kars yemeklerinde baharatların fazla kullanılmaması, bölgenin zengin flora ve fauna yapısının et, süt, bal gibi temel ürünlere doğal bir lezzet katmasıyla ilişkili.
Özellikle otlar, bitkiler ve diğer doğal bileşenler, yemeklere kendine özgü bir aroma ve tat katarken, baharatların aşırı kullanımına gerek kalmıyor.
Bu arada Kars mutfağında sıkça kullanılan baharat reyhan... Yarpuz ise, bölgede yetişen bir diğer bitki olup, yemeklere ferahlatıcı ve hafif bir aroma katıyor. Sarıkök ve kekik de, Kars mutfağının vazgeçilmez baharatlarından ikisi.
Yöresel teknikler
Kars’a özgü bazı teknikler, bölgenin coğrafi ve iklimsel özelliklerine uygun şekilde geliştirilerek yüzyıllardır kullanılıyor. Bu teknikler, gıdaların muhafaza edilmesi, tatlandırılması ve çeşitli yemeklerin hazırlanmasında önemli rol oynuyor.
Kakaç
Kakaç, halk arasında kullanılan bir terim olup, tuzlanıp kurutulmuş et anlamına geliyor. Soğutma araçlarının olmadığı dönemlerde, etin uzun süre saklanması ve muhafaza edilmesi için kullanılan bir yöntem.
Kırmızı etler ince uzun şeritler halinde kesiliyor, tuzlanıp bir gün boyunca bekletiliyor. Ardından, et tellere asılarak güneşte bir ya da iki hafta boyunca kurutuluyor.
Kakaç ile hazırlanan yemeklerde genellikle kaymak kullanılıyor, bu da yemeğe özgün bir tat ve kıvam sağlıyor.
Kurutulmuş kaz ve ördek
Bu teknik, ekim sonu Kasım başında gerçekleştiriliyor. Öncelikle kaz veya ördek kesilip ve iç organları çıkarılıyor. Ardından, et kar ile ovularak tuzlanıyor ve bir gün bekletiliyor. Sonraki adımda, et kar ayazında ters asılarak üç hafta boyunca kurutuluyor.
Kurut
Yoğurt mayalanıyor ve bir hafta süzülerek süzme yoğurt elde ediliyor. Süzülen yoğurt, ceviz büyüklüğünde toplar halinde güneşte yaklaşık bir hafta boyunca kurutuluyor.
Kurut, kış aylarında tüketilmek üzere hazırlanıyor. Kurut, suda kolayca çözülebiliyor ve yoğurda göre farklı bir aroma ve lezzet sağlıyor. Genellikle Ayran aşı ve Hangel gibi yemeklerde kullanılıyor.
Motal
Koyun ve keçi derileri tuzlanıp bir ay boyunca güneşte kurutuluyor. Kurutulan deriler daha sonra temizlenerek içine tuzlanmış taze çeçil ve üzlü peynir yerleştiriliyor.
Ağzı kapatılarak bir ay boyunca olgunlaşmaya bırakılıyor ve üç ay boyunca küflenmeye bırakılıyor. Bu işlem genellikle yaylalarda gerçekleştiriliyor ve bölgeye özgü bir lezzet ortaya çıkıyor.
Bu teknikler, Kars mutfağının benzersiz lezzetlerinin oluşumunda önemli bir rol oynuyor ve bölgenin kültürel mirasını yansıtan önemli unsurlar...
Peynir Müzesi
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars’ta faaliyetlerini yürüten Serhat Kalkınma Ajansı’nın (SERKA) desteğiyle kaşar ve gravyer başta olmak üzere yörede üretilen peynirlerin turistlere tanıtılması amacıyla Türkiye’nin ilk ve tek Peynir Müzesi kuruldu. Burada hem peynirin tarihini anlatarak hem de peynir üretiminin bütün süreçlerini göstererek turistleri bilgilendiriyorlar.
SERKA, Kars mutfağını dünyaya tanıtmak amacıyla yemek festivalleri, yarışmaları düzenliyor ve yöresel ürünlerin tüm dünyaya pazarlanabileceği kanallar yaratmak için çalışıyor.