Bölgede gökkuşağı alabalık yetiştiriciliği, turizm amaçlı faaliyet
gösteren restoran, pansiyon ve otel işletmeciliğine de önemli
katkı sunan sektör haline geldi.
Prof. Dr. İlker Zeki Kurtoğlu / Prof.Dr. Emre Çağlak
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su ürünleri Fakültesi
Rize, Kuzeydoğu Anadolu’nun çok kalabalık olmayan, düzenli göç veren, dört mevsimin en güzel yaşandığı illerimizden biri. Kaçkar dağlarından menşe alan akarsuları, denize ulaşıncaya kadar derin vadilerden seyahat ederek, doğası gereği ahenkli, bir o kadar da hırçın ve sert karakterini bitkisinden insanına kadar bütün canlılara aktardığı yerdir Rize. Karasal yapısının dik olması yaşam standartlarını zorlaştırdığı hep söylenen ama hiç de şikayet edilmeyen Rize, ekonomik hayatın idamesi adına nispeten sınırlı alternatiflere sahip. Başlıca tarımsal üretim materyali çay olarak ön plana çıkıyor. Geçmişte kivi meyvesi,
Rize’ye has turunçgillerden Satsuma mandalinası ve Rize portakalı çayın yerini alamadı. Hele hayvancılık alanında çok sınırlı alternatifler ve üretim miktarları mevcut. Hayvancılık alanında en göz dolduran alan balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği. Çok uzun yıllardır denizde yapılan avcılık faaliyetleri önemli bir istihdam ve üretim sahası olarak ön plana çıkıyor. Su ürünleri yetiştiriciliği 1980’li yıllardan itibaren uygulama alanı buluyor.
Gökkuşağı alabalığı
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde üç farklı noktada, Trabzon’un Maçka ilçesinde, Gümüşhane’nin Torul ilçesinde ve Rize’nin Fındıklı ilçesinde gökkuşağı yetiştiriciliği ilk yatırımlar olarak başlatıldı. Üretim materyali, besicilik için uygun kalitede ve miktarda yem, teknik bilgi yoksunluğu ile başlayan Rize su ürünleri yetiştiriciliğinde bugün kara tabanlı 41, denizde henüz biri kurulum aşamasında olan 5 denizde ağ kafes balık çiftliği bulunuyor. Özellikle kara tabanlı işletmelerin ağırlıklı çoğunluğu küçük-orta ölçekli yatırımlar olup kırsalda istihdamın ve üretimin önemli bir kalemi haline geldi.
Balık çiftlikleri ilk yıllardan beri ağırlıklı olarak gökkuşağı alabalığı üretip yetiştiriyor. İşletmeler geçmişte damızlıktan sağımla aldıkları yumurtaların kuluçkahanelerde geliştirilmesiyle yeni nesil üretmekteyken, bugünlerde standart üretimin sağlanabilmesi amacıyla kendi üretimlerine ilaveten ulusal veya yurt dışı kaynaklardan gözlenmiş yumurta getirerek üretim yapan işletmelerin sayıları giderek artıyor.
İhracat
Rize’de kara tabanlı işletmeleri ve deniz ağ kafeslerinde yetiştirilen balık miktarı yılda 2 bin 850 tona ulaşmış durumda. Doğal türlerden olan Karadeniz alabalığının yetiştiriciliği bazı işletmelerde denenmiş ve oldukça başarılı sonuçlar alınmış olsa da, yaygın yetiştiricilik evcilliği, kolay yetiştiriciliği ve artık her bir gereksiniminin bilinmesi bakımından ün kazanmış gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliği hemen her işletme tarafından tercih edilen tür oldu. Hatta Karadeniz Bölgesi’nde yetiştirilen ve balık işleme tesislerinde hazır hale getirilen gökkuşağı alabalığı eti doğrudan ya da dolaylı 104 farklı ülkeye ihraç ediliyor.
Su Ürünleri Fakültesi
Bu süreçte Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nin öncelikli misyonu, sahaya etkin ve yetkin teknik personel sunmak. Lider işletmelerle oluşturulan protokollerle balık yetiştiriciliği, balık işleme ve balık unu fabrikalarında öğrencilerimize uygulama fırsatı sağlanıyor. Böylece sahaya çıkan Su Ürünleri Mühendisleri daha deneyimli ve daha özgüvenli bir şekilde hizmet verebiliyor.
Fakülte akademik kadrosu yetiştiriciliğinden, hastalığına, genetiğinden işlemesine, deniz biyolojisinden iç sular biyolojisine, iklim değişikliğinden kutup çalışmalarına varıncaya kadar birçok alanda söz sahibi kadroya sahip. Balık sağlığı ve sektörde karşılaşılan teknik sorunlarda Su Ürünleri Fakültesi’ne müracaatlar değerlendirilerek, sürdürülebilir su ürünleri yetiştiriciliği sektörünün sağlanmasına destek veriliyor. Fakülte, kamu kurumları ile de bu konuda düzenli iş birliği halinde.
Yeni ürünler
Rize’nin içerisinde yer aldığı Doğu Karadeniz Bölgesi’nde su ürünleri tüketimi oldukça yüksek. Fakat bu tüketim çoğunlukla taze tüketim şeklinde ve belli başlı pişirme yöntemleri olarak gerçekleşiyor. Fakültemiz bünyesinde yürütülen çalışmalarda yeni ürünlerin (vatoz sucuk, kalamar sucuk, balık topları vb.) piyasa kazandırılması yanında hamsi gibi mevcut ürünlerin farklı işleme teknikleri ile (tost, burger, lahmacun, sarma, içli köfte vb) tüketiminin artırılması yönünde çalışmalar yürütülüyor.
Paketleme
Ayrıca su ürünlerinin korunmasında doğal paketleme yöntemleri, nano paketleme işlemleri gibi araştırmalar da yapılıyor. Yine sıfır atık kapsamında su ürünlerinden çıkan yan ürünlerin işlenmesi (kitin, jelatin vb.) faaliyetleri yürütülüyor.
Bölgemizin artan turistik faaliyetleri ile bölgeye gelen farklı kültürdeki insanlara zengin ürün çeşitliliği sunmak için kamu ve özel sektör ile işbirlikleri artırılarak yeni ve sunuma her daim hazır gastronomik ürünlerin tanıtımı yapılarak turizm sektörüne kazandırılması gerekiyor.
Rize ilinde yapılan fuarlar, festivaller, etkinlikler, sempozyumlar, toplantılar ve söyleşiler bu kapsamda çok önemli. Bu kapsamda “Balık=Sağlık” sloganıyla çalışmalara devam....!
Son söz olarak doğal kaynaklarımız sadece bizlere kalan miras değil, gelecek nesillerin emaneti. Koruyup kollamak gerektiğinin bilinciyle hareket ettiğimizde, Rize’mizin su kaynakları su ürünleri yetiştiriciliğiyle değer katmaya devam edecek.